"Mózg 2.0 Kognitywistyka w Świecie Nowoczesnych Technologii"

jak reaguje nasz mózg w odpowiedzi na rzeczywistość.

 

Mózg i Umysł

Nasza zaawansowana biologia oferuje liczne korzyści, ale również eksponuje nas na potencjalne zagrożenia. Technologie perswazji, czyli narzędzia projektowane do kształtowania naszych postaw i działań, celowo wykorzystują te wrażliwe obszary, by zwiększać zaangażowanie użytkowników.

Ludzki mózg jest bardziej podatny na wpływy zewnętrzne, niż mogłoby się wydawać. Kształtujemy nasze otoczenie, które z kolei ma wpływ na nasz mózg, zarówno pozytywnie, jak i negatywnie. Regularne korzystanie z technologii perswazji prowadzi do pewnego rodzaju szkolenia naszych procesów myślowych, emocji, motywacji i koncentracji, tak aby odpowiadały one celom danej technologii. To szkolenie kreuje specyficzny impuls nerwowy, podnoszący szanse na utrzymanie określonych zachowań, nawet jeśli nie służą one naszemu dobru.

W szczególności media społecznościowe są przykładem technologii perswazyjnej, która wykorzystuje naszą psychikę poprzez ciągłe stymulowanie psychologicznych mechanizmów, często nieświadomie dla użytkownika. Nasze interakcje nie są przypadkowe; wiele z tych platform celowo wykorzystuje nasze podstawowe słabości, promując zachowania kompulsywne, które mogą podważać naszą niezależność i dobrostan.

Wrażenie, że coś
wydaje się pilne.



kiedy w rzeczywistości nie jest, stanowi wyzwanie dla naszej zdolności koncentracji, ponieważ ludzki mózg musi ciągle oceniać, co jest aktualnie istotne. W tym procesie kluczową rolę odgrywa 
„sieć oceny znaczenia” w mózgu, obejmująca obszary takie jak przednia wyspa i grzbietowa przednia kora obręczy. 
Ta sieć alarmuje nas o potencjalnych zagrożeniach i możliwościach, działając niczym włącznik, który informuje mózg, kiedy należy zwrócić uwagę na coś nowego pojawiającego się w otoczeniu.

Ciągłe powiadomienia, takie jak wibracje, czerwone punkty, migające światła czy banery reklamowe, nieustannie aktywują tę sieć oceny znaczenia, skutecznie wprowadzając nas w błąd, że coś błahego wymaga natychmiastowej uwagi. Chociaż czasami napotykamy powiadomienia o rzeczywiście ważnych sprawach, które zasługują na naszą uwagę, to jednak w większości przypadków, szczególnie w kontekście mediów społecznościowych, są one nie więcej niż fałszywymi alarmami, które rozpraszają nas od rzeczywiście istotnych zadań.

Poszukiwanie bez satysfakcji rezultatu.



Aspiracje budzą w nas radość, lecz mózgowa sieć odpowiedzialna za pożądanie (mezolimbiczny system dopaminowy) działa intensywniej niż ta związana z doznawaniem przyjemności. Pragnienie może być na tyle mocne, że nawet po osiągnięciu celu, satysfakcja bywa ograniczona. Często, gdy sieć pożądania w naszym mózgu staje się przesadnie aktywna, wpadamy w cykl niekończących się poszukiwań, co może prowadzić do uzależnienia. W takim stanie, to czego pragniemy, rozdziela się od tego, co dostarcza nam radości.

Technologie często grają na tej dysproporcji, oferując niekończące się możliwości eksploracji bez zapewnienia zadowalających doznań. Znajdujemy chwilową przyjemność, ale nie prawdziwą satysfakcję. Nasza „tolerancja” rośnie i aby osiągnąć pożądane efekty, potrzebujemy coraz więcej. Efektem jest nieustanne klikanie i przewijanie, pasywne konsumowanie treści przy ograniczonym udziale obszarów mózgu odpowiedzialnych za kontrolę poznawczą. Takie działania nie tylko nas wyczerpują, ale również napędzają modele biznesowe zorientowane na zaangażowanie użytkownika.

Porównywanie się z innymi.


Motywacja do nieustannego porównywania się z innymi jest głęboko zakorzeniona w naszej społecznej naturze. Jako istoty społeczne, instynktownie oceniamy swoje miejsce w hierarchii, korzystając z porównań z otoczeniem. Przyśrodkowa kora przedczołowa, część naszego mózgu, skupia się na informacjach dotyczących nas samych, wspierając proces budowania i utrzymania poczucia własnej wartości przez stałe potwierdzanie siebie i obronę przed zagrożeniami dla naszej wartości.

Chociaż porównywanie się może czasami motywować nas do poprawy, częściej wywołuje to negatywne emocje takie jak zazdrość, wstyd, lęk czy pretensjonalność. Media społecznościowe znacząco rozszerzają zakres i intensywność tych porównań, zasypując nas idealizowanymi obrazami innych osób, które prezentują siebie w starannie wyselekcjonowanych momentach. Influencerzy kreują nerealistyczne standardy doskonałości, a my zaczynamy uzależniać nasze samopoczucie od tych wyidealizowanych obrazów. „Polubienia”, aktywujące w naszym mózgu systemy nagrody, zaczynają służyć jako miernik naszej wartości. Jest to przepis na ciągłe, obsesyjne porównania, pełne wątpliwości i skoncentrowane na sobie dramaty.

Broń w postaci
strachu i niepokoju.


Informacje negatywne przyciągają naszą uwagę mocniej i mają większy wpływ na nasze emocje oraz działania niż te pozytywne. Nasz mózg jest bardziej wrażliwy i szybciej reaguje na informacje o negatywnym charakterze, szczególnie te wywołujące strach, niż na pozytywne bodźce. Jest to zjawisko mające korzenie ewolucyjne, ponieważ instynkt przetrwania podpowiada, że potencjalne ryzyko wynikające z zagrożenia jest ważniejsze niż korzyści płynące z pojedynczych doświadczeń przyjemności. Nie dziwi więc fakt, że treści w mediach społecznościowych, które budzą strach, złość czy odrazę, rozprzestrzeniają się szybciej niż te budujące pozytywne nastawienie. Zanurzamy się w tym morzu negatywności, co prowadzi do głębszego zaangażowania i uczynienia strachu oraz oburzenia częścią naszej codzienności, co może zaszkodzić naszemu odczuciu dobra i wzajemnej ludzkości.

Podaj nam to, w co pragniemy uwierzyć.


Nasze umysły są szczególnie podatne na odczuwanie bólu związanego z wykluczeniem czy odrzuceniem społecznym, który może być równie intensywny co ból fizyczny. Skutkiem jest silna potrzeba przynależności i dostosowania się do grupy. Algorytmy cyfrowe, analizując nasze preferencje, dostosowują przekazywane nam treści, wzmacniając efekt echo chamber, gdzie odchylenie od dominujących poglądów wiąże się z ryzykiem społecznym. Kiedy angażujemy się emocjonalnie w pewne przekonania, chętniej przyjmujemy informacje, które te przekonania potwierdzają, a ignorujemy te, które je podważają, co jest znane jako błąd potwierdzenia. W rezultacie, społeczeństwo dzieli się na grupy o diametralnie różnych percepcjach rzeczywistości. Algorytmy, serwując treści zgodne z naszymi oczekiwaniami, przyczyniają się do pogłębiania polarizacji i erozji poczucia przynależności do jednej, spójnej wspólnoty społecznej.

Multitasking


Nasze mózgi posiadają zdolność do przetwarzania ogromnej ilości informacji dzięki miliardom neuronów komunikującym się poprzez biliony interakcji, co pozwala na aktywację rozległych sieci mózgowych niezbędnych do radzenia sobie z codziennymi wyzwaniami. Mimo to, nasza zdolność do skupienia uwagi jest ograniczona, a łatwość, z jaką ulegamy rozproszeniom, może zagrażać efektywności naszej koncentracji. Przełączając się między zadaniami, napotykamy na problem "resztek uwagi", gdzie myśli o poprzednim zadaniu utrudniają skupienie się na aktualnie wykonywanym.

Media społecznościowe zachęcają do takiej wielozadaniowości, wpływając negatywnie na naszą zdolność kontrolowania procesów poznawczych, nasze emocje, a w konsekwencji - działanie mózgu. Te platformy promują stałe zaangażowanie, prowokując automatyczne reakcje i osłabiając aktywność obszarów mózgu odpowiedzialnych za kontrolę poznawczą. Badania przeprowadzone przez Narodową Akademię Nauk ujawniły, że wielozadaniowość związana z używaniem mediów przez młodzież może prowadzić do problemów z pamięcią, zwiększonej impulsywności oraz zmian w funkcjonowaniu mózgu. Te odkrycia skłaniają do ostrożnego korzystania z naszych zasobów mózgowych i unikania nadmiernego obciążania ich systemów.

Izolacja społeczna, a nasilenie lęków.


Izolacja społeczna, choć czasem wybierana jako forma odpoczynku czy koncentracji na zadaniach indywidualnych, ma głęboki wpływ na nasze samopoczucie psychiczne i emocjonalne, szczególnie gdy jest długotrwała lub wymuszona. Ludzki mózg, będący wysoce społecznym organem, potrzebuje interakcji z innymi do prawidłowego funkcjonowania. Brak takich interakcji może prowadzić do wzrostu uczucia lęku, wpływając negatywnie na naszą zdolność do radzenia sobie ze stresem i codziennymi wyzwaniami.

Izolacja powoduje, że stajemy się bardziej podatni na negatywne myślenie, co z kolei może nasilać obawy i lęki przed przyszłością oraz obniżać nasze poczucie własnej wartości. Ograniczenie społecznego wsparcia, które jest kluczowym czynnikiem w zarządzaniu stresem i lękiem, sprawia, że trudniej jest nam znaleźć ujście dla naszych obaw i emocji, co może prowadzić do ich nagromadzenia i wzmocnienia.

Ponadto, brak regularnych, pozytywnych interakcji społecznych może zmniejszać naszą odporność emocjonalną. Ludzie są istotami adaptacyjnymi, które rozwijają swoje umiejętności społeczne i emocjonalne poprzez kontakt z innymi. Gdy ten kontakt zostaje ograniczony, nasze umiejętności w zakresie radzenia sobie z lękiem i stresującymi sytuacjami mogą ulec osłabieniu.

Izolacja społeczna wpływa również na nasze ciało, wyzwalając reakcje biologiczne, takie jak zwiększenie poziomu kortyzolu, znanego jako hormon stresu. Długotrwała ekspozycja na wysoki poziom kortyzolu może przyczyniać się do szeregu problemów zdrowotnych, w tym do zwiększenia się lęków.

Mieć wpływ i odzyskać kontrolę.

Samozarządzanie jest procesem, przez który jednostka aktywnie steruje swoimi procesami myślowymi, emocjami i zachowaniami, mając na celu osiągnięcie wyznaczonych celów. Jest to kluczowe dla efektywnego uczenia się, rozwiązywania problemów i podejmowania decyzji. Korzyści z samozarządzania są wielorakie i dotykają różnych aspektów funkcjonowania człowieka. Pozwala na lepszą regulację emocji, co jest niezmiernie ważne w sytuacjach stresowych, umożliwiając utrzymanie klarowności myśli i skupienia. Poprzez świadome planowanie i monitorowanie procesu nauki, zwiększa się efektywność przyswajania wiedzy, co pozwala na lepsze dostosowanie technik uczenia się do indywidualnych potrzeb. Samozarządzanie sprzyja również rozwojowi umiejętności rozwiązywania problemów, ponieważ jednostka staje się bardziej skłonna do kreatywnego myślenia i znajdowania efektywnych rozwiązań. Ponadto, samodyscyplina i motywacja, które są wynikiem skutecznego samozarządzania, są niezbędne do osiągania długoterminowych celów.

Samozarządzanie ma również pozytywny wpływ na umiejętności społeczne, ponieważ zdolność do zarządzania własnymi emocjami i zachowaniami prowadzi do budowania zdrowych relacji z innymi. Elastyczność poznawcza, będąca zdolnością do adaptowania myślenia w zależności od sytuacji, jest znacząco ulepszona, co umożliwia efektywne radzenie sobie z różnorodnymi wyzwaniami. Wreszcie, samozarządzanie prowadzi do głębszej świadomości siebie poprzez ciągłą refleksję nad własnymi procesami myślowymi, co jest kluczowe dla identyfikacji mocnych i słabych stron oraz dalszego osobistego rozwoju.

W konsekwencji, samozarządzanie oferuje kompleksowe korzyści, wpływając na poprawę jakości życia, zwiększenie efektywności działania oraz rozwój osobisty. Rozwijanie tych umiejętności może przyczynić się do osiągnięcia wyższego poziomu satysfakcji z życia i lepszego realizowania swojego potencjału.

Dorastanie i jego wpływ na zmiany w mózgu.


Dorastanie jest kluczowym okresem w życiu każdego człowieka, charakteryzującym się nie tylko fizycznymi zmianami w organizmie, ale również głębokimi przemianami w strukturze i funkcjonowaniu mózgu. Te zmiany są zarówno złożone, jak i fascynujące, mając istotny wpływ na rozwój emocjonalny, poznawczy oraz społeczny młodego człowieka.

W czasie dojrzewania mózg przechodzi przez proces znany jako "przycinanie synaptyczne", gdzie niepotrzebne połączenia neuronowe są eliminowane, a te najważniejsze są wzmacniane. To sprawia, że mózg staje się bardziej efektywny, choć również bardziej specjalizowany, wpływając na zdolność do nauki, pamięć oraz zdolności poznawcze.

Zmiany te mają miejsce przede wszystkim w płatach czołowych mózgu, które są odpowiedzialne za kontrolę impulsów, planowanie, rozwiązywanie problemów oraz myślenie abstrakcyjne. Dojrzewanie tych obszarów mózgu sprawia, że młodzi ludzie są w stanie podejmować bardziej złożone decyzje i lepiej przewidywać konsekwencje swoich działań.

Równocześnie, w okresie dojrzewania aktywność systemu nagrody w mózgu jest szczególnie wysoka, co może tłumaczyć skłonność młodzieży do poszukiwania nowych doświadczeń i podejmowania ryzyka. Wzmożona reaktywność na pozytywne bodźce nagrody, w połączeniu z jeszcze niedojrzałymi płatami czołowymi, może prowadzić do impulsywnych zachowań.

Dojrzewanie mózgu w adolescencji wiąże się również z intensywnym rozwojem emocjonalnym. Zmiany w połączeniach neuronalnych i poziomach neurotransmiterów, takich jak serotonina i dopamina, wpływają na regulację nastroju, co może tłumaczyć wahania nastrojów typowe dla tego okresu. To czas, kiedy rozwija się zdolność do empatii i rozumienia perspektywy innych ludzi. Rozwój obszarów mózgu odpowiedzialnych za przetwarzanie emocji i rozumienie społecznych kontekstów umożliwia młodym ludziom lepsze nawigowanie w złożonych relacjach międzyludzkich.
Dorastanie jest okresem w życiu, podczas którego mózg przechodzi przez szereg kluczowych zmian, kształtujących osobowość, zdolności 
i zachowanie na dalsze lata. Zrozumienie tych procesów może pomóc w lepszym wsparciu młodzieży w tym kluczowym etapie rozwoju.

Zapisz się do Newslettera

Konto Fundacji

PL 59116022020000000602881223

KRS

0001081356